In de aanbiedingsfolder zagen we ‘Het laatste schaakspel’ staan. De cover sprak ons meteen aan en na de korte inhoud gelezen te hebben, was ik erg nieuwsgierig naar dit boek. Na een mailtje naar de uitgever, kregen we al snel antwoord en het boek viel dan ook rond de verschijningsdatum op de deurmat. Hier willen we LS Amsterdam hartelijk voor bedanken.

Informatie die te lezen is op de achterflap van dit boek: Warschau, mei 1941. Wanneer Maria, lid van het Poolse ondergrondse verzet en fervent schaker, door de Gestapo wordt opgepakt, gebeurt het onwerkelijke. Haar familie wordt de dood in gestuurd, maar zij wordt gespaard. De sadistische kampcommandant Fritzsch ontdekt dat ze goed kan schaken en gebruikt haar als tegenspeler om de andere kampbewakers te vermaken. En als hij er genoeg van heeft, zal hij haar vermoorden.

Vier slopende jaren speelt Maria letterlijk voor haar leven. Haar strategie is simpel: leven, vechten en overleven. Door de onberekenbare Fritzsch uit te dagen voor het oog van zijn superieuren, wil Maria zijn ondergang teweegbrengen. Alleen dan heeft ze een kans om te overleven, een kans op gerechtigheid…

De cover

Zoals bovenaan al aangegeven, de cover sprak mij meteen aan. Een jonge vrouw staat op een plein met geblokte vakken, met op de achtergrond gebouwen in de mist. De stenen zijn nat, waardoor haar beeltenis gespiegeld is in de grond. Ik moet meteen aan een schaakbord denken door de titel. En de jonge vrouw lijkt me een pion in het geheel. Deze cover zou me zeker opgevallen zijn en ik vind hem erg goed bij het verhaal passen.

De auteur

Gabriella Saab is een veelbelovende jonge auteur uit Mississippi die zich specialiseert in historische fictie. ‘Het laatste schaakspel’ is haar debuutroman, waarvoor ze naar Warschau en Auschwitz reisde om onderzoek te doen naar de omgeving en de ervaringen van overlevenden.

Het verhaal

Maria is nog jong, als ze zich aansluit bij het verzet, waar haar ouders ook deel van uitmaken. Als ze onderweg is om documenten af te leveren wordt ze aangehouden door de Gestapo en gearresteerd. Hierop worden ook haar ouders, broertje en zusje gearresteerd en afgevoerd. Na een langdurig verhoor van de jonge Maria, wordt zij samen met de rest van het gezin naar Auschwitz gedeporteerd. Haar ouders, broertje en zusje worden meteen de dood in gestuurd. Maria is verbijsterd, want zij wordt gespaard. Alleen maar om de bewakers te plezieren, want ze is ontzettend goed in schaken. Kampcommandant Fritzsch gebruikt haar als tegenspeler, soms om tegen hemzelf te spelen, soms tegen andere bewakers of andere gevangenen. Net zo lang tot hij genoeg van haar krijgt en hij haar zal vermoorden.

Op dat moment is Auschwitz nog een mannenkamp, dus het is extra vreemd dat Maria nog in leven is en Maria besluit dit in haar voordeel te gaan gebruiken. Ze heeft namelijk een nieuwe strategie: Leven, vechten en overleven. Ze gaat de onberekenbare Fritzsch uitdagen voor het oog van zijn superieuren, om zo zijn ondergang voor elkaar te krijgen. Alleen op deze manier denkt ze te kunnen overleven en heeft ze een kans op gerechtigheid…

Mijn mening

Het boek begint met een scene waarbij Maria Florkowska terug is in Auschwitz in normale kleren en blijkbaar de confrontatie via een potje schaak met haar grootste vijand, kampcommandant Fritzsch, aangaat. Het is dan nog niet duidelijk wat er allemaal speelt of gespeeld heeft, maar dit maakt me zeer zeker nieuwsgierig, waardoor ik snel de pagina omsla. Dan zijn we terug in 1941, op het moment dat het gezin in de Pawiak gevangenis zit. Dit was voor mij wel even wennen in het begin. De datums boven ieder hoofdstuk zijn erg belangrijk, want die zorgen ervoor dat je het verhaal blijft begrijpen, want er wordt erg gesprongen door de vier jaar die Maria in Auschwitz gezeten heeft. Het verhaal is niet chronologisch verteld, wat je in eerste instantie wel zou verwachten, maar het verhaal wordt verteld aan de hand van herinneringen die weer andere herinneringen of gevolgen uit lokken. Eenmaal gewend aan deze stijl leest het wel prettig en weet je al ongeveer, voordat je de pagina omslaat, in welke periode het volgende hoofdstuk zich afspeelt.

Maria komt in Auschwitz terecht, omdat ze gespaard wordt door de sadistische kampcommandant Fritzsch. Ze voelt zich erg schuldig naar haar gezin toe, dat zij nog leeft terwijl haar ouders en broertje en zusje dood zijn. Ze hervindt de wil om te leven, als ze in contact komt met de vriendelijke pater Kolbe, die al vrij snel vriendschap met haar sluit. Dankzij hem heeft ze ook haar strategie: leven, vechten, overleven. Ze gaat hierin zelfs heel ver om kampcommandant Fritzsch uit te dagen. Zelfs tot zweepslagen aan toe. Maar hierdoor krijgt ze wel wat ze wilt.

Ze wordt in Auschwitz met zoveel wreedheden geconfronteerd, dat ze nog maar één wens heeft. Ze wil zolang blijven leven, zodat ze de moordenaar van haar familie kan confronteren. Het komt aan op een laatste schaakspel. De vraag blijft of ze deze moordenaar uiteindelijk voor het gerecht krijgt. Je merkt dat Saab zich echt verdiept heeft in de gruwelijkheden van het kamp, want ze weet deze expliciet te omschrijven en ik denk dat iemand met een tere ziel of zwakke maag, hier wellicht niet tegen kan en het boek wellicht aan de kant legt, maar ik denk dat het juist goed is dat Saab dit zo duidelijk omschrijft, deze gruwelijkheden hebben op die manier plaatsgevonden en het is net belangrijk dat we hier nog steeds bewust van blijven, zodat dit nooit meer gebeurd.

Achter in het boek heeft Saab na het dankwoord de Historische figuren in de roman omschreven. Hierdoor leer je als lezer, dat een hoop personages uit het boek werkelijk bestaan hebben en lees je ook over diverse feiten en wetenswaardigheden uit de periode. Hierdoor wordt snel duidelijk waar Saab zich fictieve vrijheden veroorloofd heeft, en waar ze zich toch zoveel mogelijk aan de geschiedenis gehouden heeft, en hieruit blijkt dat bepaalde personen daadwerkelijk zo wreed waren als ze ze beschrijft. Ik vind deze aanvulling erg interessant, hierdoor krijg je als lezer een goed beeld van het verhaal en merk je dat het toch veel dichter bij de waarheid komt, dan je onder het lezen vermoed. Ik raad je wel aan deze informatie pas achteraf te lezen, om de leeservaring niet te beïnvloeden.

Ik kan dit boek echt aanraden om te lezen, vooral ook om bewust te worden van de gruwelen van de tweede wereldoorlog, zodat we voorkomen dat dit ooit weer gebeurd.

Leesfragment

Ben je nieuwsgierig geworden naar dit boek? Lees dan onderstaand leesfragment.

Het-laatste-schaakspel

Gegevens van dit boek:
Titel: Het laatste schaakspel
Auteur: Gabriella Saab
Uitgever: LS Amsterdam
Vertaald door: Lara Visser
Aantal pagina’s paperback: 448
Aantal pagina’s e-book: 349
ISBN paperback: 9789024598656
ISBN e-book: 9789024598663
Prijs paperback: € 21,99
Prijs e-book: € 12,99

Dit boek is o.a. verkrijgbaar bij de lokale boekhandel, Bol.com, Bruna en Bazarow.